Trích dịch “Phụ lục: Ô tô và thế giới đồ vật” ,1986- Jean Baudrillard nằm trong dự án nghiên cứu về vật dụng của Nhabe Scholae.

“Phụ lục : Ôtô và thế giới đồ vật.

Phân tích mà chúng ta vừa thực hiện chủ yếu nằm trong phạm vi của môi trường gia đình, của căn nhà. Quả thật, đó là trường riêng tư của lưu trú, bao gồm gần như toàn thể những vật dụng thường ngày. Tuy nhiên hệ thống này không tự tát cạn được phần nội thất gia đình. Nó có cả một thành tố bên ngoài, mà một mình thành tố đó tự cấu thành trọn vẹn một chiều kích: đó là ô tô.

Vật đặc biệt này trong cách nó thâu tóm tất cả khía cạnh phân tích: trừu tượng mọi dụng đích vào trong tốc độ, thanh thế – hàm ý hình thức -hàm ý công nghệ – phân biệt cưỡng ép – đầu tư cảm xúc – phóng chiếu huyễn tưởng. Hơn mọi chỗ, nơi đây ta nhìn ra sự thông đồng giữa hệ thống chủ quan của nhu cầu và hệ thống khách quan của sản xuất. Những khía cạnh này sẽ được đề cập ở một mục khác. Hiện tại chúng tôi muốn nhấn mạnh về vị trí của ô tô trong hệ thống tổng thể.

Ô tô là cái bổ khuyết đối cho tất cả đồ vật khác xét như tổng thể. Nếu so với ô tô thì mỗi đồ vật tách riêng trong tính đặc thù đều chỉ mang tính bộ phận – không chỉ bởi chúng ít phức tạp hơn, nhưng bởi chúng không tự mình chiếm hữu một vị trí riêng được. Chỉ phạm vi gia đình xét như tổng thể (đồ nội thất, máy móc tân thời, v.v.), cấu trúc bởi sự đối lập lớn lao giữa Sắp đặt/Khí quyển, ở trong sự mạch lạc liên kết, thì nó giữ giá trị vị thế ngang tầm với ô tô. Hẳn nhiên, trên phương diện kinh nghiệm, lãnh vực gia đình, vì những tác nhiệm của nó, với sự vận hành và quan hệ đa dạng của nó, vượt ra xa hoạt động liên quan đến ô tô. Nhưng trên phương diện hệ thống, phải thừa nhận rằng ngày nay gia đình chỉ cấu thành một trong hai cực của hệ thống tổng thể – mà cực kia chính là ô tô.

Qua việc tóm lại toàn bộ những phần đối lập và những ý nghĩa tiềm ẩn của nội thất gia đình, ô tô thêm vào đó một chiều kích năng lượng, một sự siêu vượt mà hệ thống thiếu vắng – nhưng không bao giờ chất vấn lại chính hệ thống đó: với xe hơi cái thường nhật riêng tư có được những chiều kích của một thế giới đang không ngừng trở nên thường nhật: hệ thống tự bão hòa như thế một cách hiệu quả mà không tự vượt ra ngoài.

Sự di chuyển là tất yếu, và vận tốc là thú vui. Sở hữu một chiếc ô tô còn hơn cả thế: một loại thẻ thông hành công dân. Giấy phép lái xe là thư tín nhiệm quý tộc mà địa phận là buồng khí nén và vận tốc. Ngày nay, việc rút giấy phép lái xe không phải là một loại trục xuất tôn giáo, hay sự triệt dục xã hội sao?

Chẳng cần đi xa đến mức xem ô tô như phiên bản hiện đại của huyền thoại nhân mã cổ xưa về hợp thể giữa trí tuệ con người và sức mạnh động vật, ta có thể thừa nhận rằng ô tô là một đồ vật-thăng hoa. Nó mở cái ngoặc đơn tuyệt đối trong tính thường nhật của tất cả các đồ vật khác. Vật chất mà nó chuyển hóa, không-thời gian, là loại vật chất không giống bất kì thứ gì khác. Và sự tổng hợp động mà ô tô hiện thực qua tốc độ, chính điều này cũng phân biệt căn cơ với tất cả thể loại công năng quen thuộc. Chuyển động tự nó cấu thành một hạnh phúc nào đó, nhưng niềm hưng phấn cơ học từ tốc độ là thứ khác hoàn toàn: nó dựa trên phép màu của dịch chuyển trong tưởng tượng. Lưu động mà không dụng sức, cấu thành một loại hạnh phúc phi thực, lơ lửng của tồn tại và vô ưu. Bằng cách hợp thể không gian và thời gian, tốc độ thực hiện việc đưa thế giới về hai chiều, về một hình ảnh phẳng, nó giữ và tước đi chiều sâu và sự trở thành của thế giới, một cách nào đó nó mang thế giới vào trạng thái bất động thăng hoa và chiêm ngắm. Schelling nói là “Chuyển động chỉ tìm kiếm sự yên nghỉ” Nhanh hơn một trăm cây số giờ được giả định như thể vĩnh hằng (và có lẽ cũng như rối loạn tâm thần). Cảm giác an toàn ở bên này thế giới hay bên kia thế giới nuôi dưỡng hưng phấn về ô tô, nó không khác gì một sức căng hiệu lực: nó là sự thỏa mãn bị động đi cùng với cảnh trí liên tục thay đổi.

Sự “hưng phấn động” đối đề với sự thỏa mãn-tĩnh và bất động của gia đình và xem như sự thoát li đối với hiện thực xã hội. Vì thế, phim Joli Mai chỉ cho ta bài xưng tội của một người đàn ông tựa như hàng ngàn người khác. Đối với người này ô tô cấu thành vành đai trắng giữa chỗ làm và ngôi nhà, một vector trống rỗng thuần túy của giao thông: “ Tôi chỉ có thời khắc dễ chịu ở giữa nhà và văn phòng. Tôi lái và lái. Nhưng mà cũng tùy, giờ tôi chẳng vui như trước nữa, giao thông quá nhiều” Như thế xe hơi còn hơn cả đối lập với căn nhà trong cái thường nhật bị cắt đôi: nó cũng là nơi cư trú, nhưng là nơi cư trú đặc biệt, một địa vực đóng kín thân mật, nhưng bỏ đi những gò bó quen thuộc của thân mật, được ban cho tự do hình thức mãnh liệt, vận hành chóng mặt. Sự thân mật của tổ ấm là thân mật nội hóa trong cái quen thuộc và trong quan hệ gia đình. Sự thân mật của ô tô là thân mật của chuyển hóa tăng tốc từ thời gian và không gian, và nó là chỗ tai nạn bất kỳ bao giờ cũng có thể xảy ra, hội tụ ở trong cái may rủi, một tình cờ đôi khi không bao giờ xảy ra nhưng luôn được tưởng tượng, luôn đón nhận trước mà không mong muốn, cái gần gũi thân mật với chính mình, cái tự do hình thức đó chưa bao giờ đẹp như ở trong cái chết. Một sự thỏa hiệp phi thường được hiện thực: ở nhà và ở càng lúc càng xa nhà. Xe hơi vì thế là trung tâm của một chủ thể mới, với đường biên không hề tồn tại, ngược lại với tính xác định chủ thể của thế giới gia đình.

Không có vật dụng, vật tân thời hay máy móc nào trong cuộc sống thường nhật đem lại thăng hòa và chuyển hình theo cách đó. Mỗi đồ vật công năng đều mang cái tiên định xác quyết về năng lựợng, nhưng thứ này đã trở thành tối giản trong địa vực gia đình hoặc tư hữu tài sản. Cũng thế, trừ phi nó tự hoàn thiện mình trong thanh danh hay trong thời trang, căn nhà trong một tổng thể không phải là lãnh vực được coi trọng. (một trong những vấn đề cốt lõi của các cặp đôi chính là sự thất bại thường gặp trong nhìn nhận từ hai phía về giá trị này). So với phương diện “ngang” tức là tính thường nhật nội trợ, xe hơi và tốc độ đại diện cho một loại lược đồ “dọc”, chiều thứ ba. Chiều kích cao quý, vì nó không chỉ thoát li gò bó hữu cơ của tồn tại mà còn ra khỏi gò bó xã hội. Nếu đặc tính gia đình có vẻ rút lui về phía bên này của xã hội, thì trong cách vận hành thuần túy tuân theo sự chế phục về không gian và thời gian, ô tô lại có vẻ trải cái thanh danh của nó ra phía bên kia xã hội. Thực tế là trong tương quan với lãnh vực xã hội, tổ ấm và xe hơi mang cùng một tính trừu tượng riêng tư – nhị thức này của chúng có khi khớp với nhị thức lao động/nhàn rỗi nhằm cấu tạo nên toàn bộ tính thường nhật đó.

Tính lưỡng cực hệ thống (xe hơi ngoại tâm so với tổ ấm, tuy nhiên bổ sung cho tổ ấm) hướng đến xác nhận phân bổ xã hội theo vai trò về giới. Xe hơi quả vậy vẫn thường là lãnh địa của đàn ông. “Bố có xe Peugeot, mẹ có máy Peugeot” như khẩu hiệu vẫn dùng. Cho đàn ông xe hơi, cho phụ nữ máy trộn, máy xay cà phê, robot bếp điện, v.v.. Thế giới gia đình là của đồ ăn và của máy móc đa chức năng. Đàn ông cai trị ở bên ngoài, trong thế giới mà dấu hiệu hiện thực là xe hơi: anh ta không có mặt trong hình ảnh quảng cáo. Sự đối lập y như thế vận hành trên cả mặt phẳng của đồ vật và mặt phẳng của các vai trò (hơn nữa ở đây mang nghĩa ngay trong khuôn viên thế giới Peugeot)

Song đề này chắc chắn không ngẫu nhiên. Quả thực nó lóng lánh cùng kèm theo những xác định tâm-tính dục sâu đậm.

Ta đã thấy làm thế nào mà tốc độ vừa là sự siêu vượt vừa là tính thân mật. Sự chế ngự không gian như dấu hiệu trừu tượng của thế giới thực, sự thực hành năng lượng đó kéo theo một phóng chiếu ái kỉ. Nghĩ đến tính “gợi tình” của xe hơi hay của tốc độ: qua gỡ bỏ các cấm kị xã hội và cùng với trách nhiệm trực tiếp, sự lưu động của ô tô cởi trói toàn hệ kháng cự với bản thân mình và người khác: sức căng, sự sôi nổi, sự say mê, sự táo bạo, tất cả đều nhờ vào tính vô vụ lợi của cảnh huống xe hơi – mặt khác nó cũng khuyến khích quan hệ gợi tình qua can thiệp của phóng chiếu ái kỷ nhân đôi: trong vật dương tính (xe hơi) hoặc trong vai trò dương vật được khách thể hóa (tốc độ). Sự gợi tình của xe hơi do vậy không phải từ cách tiếp cận tình dục chủ động, mà đúng hơn là sự bị động của sự quyến rũ ái kỷ từ mỗi bên, và sự hiệp thông ái kỷ về cùng một vật. Giá trị gợi tình ở đây có vai trò như hình ảnh (thực hay tâm tưởng) trong sự thủ dâm.

Trong cách đó, sẽ là sai nếu coi xe hơi là vật-nữ. Nếu toàn bộ quảng cáo tuyên ngôn như thể: “ mềm dẻo, thanh nhã, dễ chịu, tiện lợi, ngoan ngoãn, nồng nàn, v.v..”, ô tô hiện lên như hành vi nữ hóa chung vật dụng, trong thế giới quảng cáo, phụ nữ -đồ vật là một sơ đồ thuyết phục, là huyền thoại xã hội có hiệu quả nhất. Tất cả đồ vật, xe hơi cũng vậy, đều trở thành phụ nữ để có thể bán được. Nhưng đó là kết quả của hệ thống văn hóa. Sự huyễn tưởng hóa sâu sắc trên bình diện xe hơi là một trật tự khác. Theo cách sử dụng và những đặc tính của nó (từ xe đua spider đến chiếc limousine mềm mại) xe hơi vừa phù hợp với đầu tư có tính quyền năng vừa hợp với đầu tư có tính nương náu – tùy theo nó được phóng ra hay đứng yên. Nhưng ở sâu thẳm, như tất cả những vật dụng cơ học khác, xe hơi – đối với đàn ông, phụ nữ, trẻ em- trước tiên được trải nghiệm như là linh vật dương tính, vật thao tác, chăm sóc và quyến rũ. Xe hơi là dự phóng của dương vật và tính ái kỷ cùng một lúc, là quyền năng hóa thạch thôi miên bởi hình ảnh chính mình. Như đôi cánh của xe hơi ta đã phân tích ở trước về việc bằng cách nào chính cái hình dạng đã hàm ý về cái diễn ngôn vô thức này.”